Programma 2023

De aarde warmt op en weersystemen slaan op hol. Fossiele brandstoffen worden schaars en duur. Waardoor komt dit? Wat zijn de alternatieven, hoe houden we het tegen? En wat kun je zelf doen om actief bij te dragen?

Energietransitie is een relatief nieuw maar actueel en urgent onderwerp op middelbare scholen dat nog geen duidelijke plaats heeft binnen het curriculum. Darel Educatie biedt scholen een geheel verzorgde vakoverstijgende Energietransitie Masterclass, waarbij kleine groepjes leerlingen in een dag een overzicht krijgen van uitdagingen, dilemma’s en de mogelijke oplossingen.

Deze interactieve werkgroep zet aan tot nadenken over je eigen rol en medeverantwoordelijkheid voor deze uitdaging. Je krijgt een indruk van de prikkelende lesvormen en ideeën waarmee we jullie leerlingen en de samenleving willen motiveren in plaats van polariseren. De klimaatklok tikt tijdens deze werkgroep…..

“Waarom moet ik dit leren?”, is één van de vragen die leerlingen vaak stellen tijdens de scheikundeles. Een vraag die je als docent makkelijk kunt beantwoorden door bij het behandelen van een nieuw concept ook aandacht te hebben voor de context waarin het concept zichtbaar wordt. Maar welke contexten zijn er allemaal?

De 7 werelden van (bèta)techniek kunnen je hierbij helpen. Door deze werelden te laten zien en leerlingen kennis te laten maken met ontwikkelingen en innovaties binnen deze 7 werelden, krijgen zij een veel beter beeld van waar ze scheikundige reacties in hun dagelijks leven tegen kunnen komen.

Tijdens deze workshop verkennen we samen hoe je aan de hand van kleine voorbeelden de klas uit kan, zonder altijd letterlijk het schoolplein te verlaten.

Tijdens het Bèta Tournament zijn vmbo-leerlingen bezig met een vakoverstijgende praktische opdracht. Ze werken samen in teams van drie leerlingen en voeren chemische, biologische en natuurkundige experimenten uit. Raak jij hiervan enthousiast en wil je ook graag de sfeer van een vakoverstijgend practicum proeven? Dan is dit je kans.

Er is sprake van een groot tekort aan beschikbare afgestudeerden op de arbeidsmarkt: een grotere instroom van meiden en jongeren met een migratie-achtergrond kunnen dat tekort oplossen: maar hoe krijgen we dat voor elkaar? Relatief veel jongeren kiezen voor een natuurprofiel, maar dat aantal daalt wel.

Deze generatie toont meer dan andere belangstelling voor hun duurzame toekomst. Toch kiezen vooral meiden niet voor een technische studie, ondanks hun talenten. Die keuze is een resultaat van persoonlijke ervaringen opgedaan in het basis- en voortgezet onderwijs en tijdens de beroepsopleiding. In deze actieve werkgroep gaan we verkennen waar het probleem precies ligt, wat wel werkt en wat we als scheikundedocenten, toa’s en methodeschrijvers aan de tegenvallende studiekeuze door jongeren kunnen doen.

In deze werkgroep laat C3 je zien hoe jij de procestechniek en haar beroepen zichtbaar kunt maken voor jouw vmbo-klassen met behulp van de les ‘Procestechniek – de frisdrankfabriek’. De les is speciaal ontwikkeld voor de 1^ste t/m de 3^de klas van het vmbo. Tijdens de les maken leerlingen kennis met de procestechniek en de beroepen procesoperator, maintenance technician of laborant. Met behulp van onze digibordles geeft de docent een les waarin leerlingen zelf frisdrank maken en daarna zien hoe frisdrank in een fabriek gemaakt wordt. Hierbij staat het beroep van procesoperator centraal. Daarnaast laten we in de werkgroep zien welke ondersteuning C3 biedt voor leerlingen op het gebied van het leren van bètavakken en het oriënteren op studie en beroepen in bèta en techniek.

Tijdens deze werkgroep vertellen we je de nieuwste inzichten over het onderzoek naar de integratie van burgerschap en scheikunde. We bespreken waar geschikte contexten aan moeten voldoen en hoe je deze kunt inzetten. Hier gaan we mee aan de slag zodat je ze kunt gebruiken in jouw lessen.

Deze werkgroep behandelt een aantal moleculairbiologische vragen in samenhang met het ontstaan van ziekten. We gaan dieper in op thema’s als erfelijkheid, eiwitten en DNA. Ook maak je kennis met de fundamentele biochemische aspecten van de vouwing van eiwitten. Maatschappelijke implicaties van genetisch biomedisch onderzoek en de recente ontwikkelingen van de technologie in dit veld, komen nadrukkelijk aan bod. Ons DNA bevat de gecodeerde informatie voor het maken van eiwitten: de complexe moleculen die verantwoordelijk zijn voor processen in de cel. Mutaties in een bepaald gen leiden tot veranderingen in het betreffende eiwit en dat kan mogelijk ziekte tot gevolg hebben. Jullie maken kennis met technieken om “gezonde” en “zieke” eiwitten in cellen op te sporen. Ook passen jullie zelf eenvoudige technieken toe die belangrijk zijn voor het bepalen van eiwitstructuren.

In deze werkgroep wordt aandacht besteed aan de achterliggende theorie van het doen van een practicum. We verkennen waarom een practicum eigenlijk wordt gedaan en wat een practicum effectief maakt. We zoomen in op vaardigheden van leerlingen en op leerdoelen.

De workshop is bedoeld voor beginnende docenten, maar ervaren docenten die interesse hebben in dit onderwerp zijn eveneens van harte welkom.

Neem ter voorbereiding op de werkgroep een voorbeeld van een practicum mee dat nog niet lekker loopt of een voorbeeld van een situatie rondom een practicum waar je niet blij mee bent. In de werkgroep is gelegenheid om onderling deze ervaringen uit te wisselen.

Tijdens deze werkgroep vertellen wij over het nieuwe GLOBE project genaamd microplastics. Leerlingen onderzoeken hierbij een waterlichaam in hun eigen omgeving op de aanwezigheid van microplastics. Tijdens de werkgroep laten wij het lesmateriaal zien en gaan we zelf aan de slag met het protocol. We filteren een watermonster en bekijken onze vondsten onder de microscoop.

Is het gebruiken van Coach7 tijdens de scheikundepractica voor jou al een alledaagse gewoonte geworden? Dan is deze workshop waarschijnlijk niet interessant voor jou. Voor degene voor wie het gebruik niet alledaags is, willen we graag laten zien wat de mogelijkheden zijn. Vooral bij scheikunde zijn de mogelijkheden legio. Ben je bang dat het voor jouw leerlingen ‘blackbox’ chemie wordt? Wij laten je ervaren dat dit zeker niet het geval is en dat Coach7 een welkome aanvulling op practica kan zijn, daarnaast kun je diverse voorbeeldpractica bekijken.

Wij verzorgen de benodigde apparatuur tijdens de workshop. Je kunt jouw eigen device gebruiken maar dan dient Coach 7.9 al vooraf geïnstalleerd te zijn. Daar kunnen we tijdens de werkgroep geen aandacht aan besteden.

Nieuwsgierig geworden naar wat CMA je kan bieden op het gebied van alledaagse chemie met hulp van moderne technologie? Dan ben je van harte welkom in deze werkgroep.

De aarde warmt op en weersystemen slaan op hol. Fossiele brandstoffen worden schaars en duur. Waardoor komt dit? Wat zijn de alternatieven, hoe houden we het tegen? En wat kun je zelf doen om actief bij te dragen?

Energietransitie is een relatief nieuw maar actueel en urgent onderwerp op middelbare scholen dat nog geen duidelijke plaats heeft binnen het curriculum. Darel Educatie biedt scholen een geheel verzorgde vakoverstijgende Energietransitie Masterclass, waarbij kleine groepjes leerlingen in een dag een overzicht krijgen van uitdagingen, dilemma’s en de mogelijke oplossingen.

Deze interactieve werkgroep zet aan tot nadenken over je eigen rol en medeverantwoordelijkheid voor deze uitdaging. Je krijgt een indruk van de prikkelende lesvormen en -ideeën waarmee we jullie leerlingen en de samenleving willen motiveren in plaats van polariseren. De klimaatklok tikt tijdens deze werkgroep…..

Hoe krijg je zichtbaar welke basisconcepten en basisvaardigheden de leerlingen (al) beheersen? Welke vragen kun je stellen, welke werkvormen lenen zich hiervoor, op welke manier krijg je het in beeld, zonder dat je hieraan veel extra (nakijk)werk hebt? En hoe krijg je voor jezelf duidelijk welke basiskennis en -vaardigheden de leerlingen nodig hebben om het onderwerp dat je behandelt in de vingers te kunnen krijgen? Dit kan gaan over lange leerlijnen (een lessenserie of een hoofdstuk) of korte leerlijntjes (een bepaald soort opgave of een stuk uitleg).

In deze werkgroep laat ik rond chemisch rekenen een aantal manieren zien om als docent inzicht te krijgen in wat leerlingen weten en kunnen we de revue passeren, omdat dit onderwerp voor veel leerlingen zowel qua concepten als qua basisvaardigheden uitdagend is.

Om leerlingen een goed beeld te geven van alledaagse chemie en wat mensen daarin doen, helpt het enorm om met bedrijven samen te werken. Of in ieder geval vraagstukken van bedrijven in de klas te brengen. Maar waar zitten die vraagstukken? En hoe vertaal je die vraagstukken van bedrijven naar jouw leerlingen?

Met de toolbox ‘van Bedrijf tot Opdracht’ is dit een eitje – in deze werkgroep maak je kennis met deze toolbox en de achterliggende manier van denken. Heel geschikt voor iedereen die leerlingen een beter beeld wil geven van chemie!

Immobiliseren van enzymen of cellen wil zeggen dat deze gehecht worden aan een vaste drager. Het dragermateriaal kan heel verschillend zijn. Bij dit experiment worden levende gistcellen “gevangen” door calciumalginaat. Het bolletje is wel doorlaatbaar voor het substraat maar het “enzym” kan er niet uit.

Tijdens deze werkgroep voer je in groepjes het experiment uit en gaan we met elkaar in gesprek over het practicum onderwijs in het algemeen en wat je specifiek met dit experiment in de praktijk kunt doen.

De eerste jaren als chemiedocent worden vaak ervaren als een expeditie van lesgeven, aanvullende taken uitvoeren, blijven ontwikkelen, een juiste werk-privébalans vinden etc. In deze Masterclass leveren we gereedschap voor bij jouw Expeditie. We spreken over je rechten en plichten als startende docent en nemen je mee naar mogelijkheden voor verdere ontwikkeling en carrière. Na een gezamenlijke opstart gaan we uiteen in kleine groepen, waar veel ruimte is voor persoonlijke ontwikkelvragen.

De masterclass wordt gegeven door Jessica Baart (voormalig scheikundedocente en nu voorzitter College van Bestuur Trevianum Scholengroep), Bob Lefeber (scheikundedocent Vathorst College, gaf vakdidactiek aan de HU); Ankie Princen (scheikundedocent SG. Sint Ursula) en Thea Schouten (consulent bij vakbond Algemene Onderwijsbond en docent Nederlands aan het ROC van Amsterdam). De masterclass is specifiek gericht op studenten en/of docenten met maximaal 5 jaar werkervaring.

In 2022 heb ik samen met mijn promotor prof. Ben Feringa het boek ‘Alledaagse moleculen’ gepubliceerd. In dit boek proberen wij het algemeen publiek op laagdrempelige wijze meer over moleculen en chemie te leren. Hierbij hebben we ook zeker het middelbaar onderwijs in gedachten gehad.

In deze masterclass vertel ik over onze achterliggende gedachten, en bespreek ik een aantal voorbeelden uit het boek. Na publicatie hebben we via onze uitgever wat aanvullingen, correcties en commentaar ontvangen van lezers, bijna zonder uitzondering docenten scheikunde. Ik ga daarom ook graag met het publiek in gesprek over de voor- en nadelen van bepaalde keuzes in de uitleg van chemische concepten.

Wat doet de chemische industrie nog in Nederland? Hoeveel mensen werken bij deze bedrijven? Wat maken al die chemiebedrijven? In deze masterclass vertel ik je over de chemische industrie in Nederland. Hoe ziet de sector er uit en welke uitdagingen kent de sector nu en in de toekomst. Alvast een tipje van de sluier…in de sector werken 45.000 mensen bij zo’n 380 bedrijven die samen een omzet hebben van 71 miljard euro. De Nederlandse chemische industrie is qua omzet het gedeelde 3^de land in Europa. Genoeg stof om met elkaar over te spreken.

Geologische ontwikkelingen van duizenden, miljoenen jaren geleden hebben de basis gelegd voor de fossiele brandstoffen die we vandaag de dag gebruiken. Wat is de historie van het gebruik van deze super efficiënte energiebron en wat heeft het ons gebracht? Zijn er werkbare, duurzame alternatieven en hoe zorgen we voor een goede leefomgeving nu en in de toekomst?

We kunnen er niet meer omheen: fossiele brandstoffen worden schaars en kostbaar, de aarde warmt op, weersystemen slaan op hol. Waardoor komt dit? Op welke manier kunnen we ons aanpassen? Wat kun je zelf doen om hier actief aan bij te dragen?

Deze interactieve masterclass zet aan tot nadenken over je eigen rol en medeverantwoordelijkheid voor deze uitdaging. Met prikkelende lesvormen en -ideeën waarmee we de leerlingen en de samenleving willen motiveren in plaats van polariseren.

Een terugkerende klus in de tweede helft van het schooljaar: het schrijven van het programma van toetsing en afsluiting: het PTA. Dit jaar is er vanuit het ministerie een aanscherping van de eisen geweest. De VO-raad heeft daarbovenop een document verspreid met een lijst van vereisten en wenselijkheden. Elk schoolbestuur interpreteert deze lijst weer anders, waardoor het voor vakdocenten soms een onoplosbare puzzel wordt. Geen wonder dat we bij Malmberg veel vragen krijgen over het PTA. Ondertussen zou je haast vergeten voor wie dat PTA in eerste instantie eigenlijk bedoeld is: de leerling en de docent.

In deze masterclass nemen we de eisen waaraan het PTA minimaal moet voldoen onder de loep en vragen we ons tevens af welke informatie volgens onszelf nou eigenlijk in dat PTA thuishoort. Aan de hand van een lijst van wensen, eisen en de logistieke beperkingen, die per school verschillen, maken we in deze masterclass een opzet voor het PTA van het komende cohort. In de masterclass gebruiken we voorbeelden van Nova scheikunde, maar neem je eigen methode mee als je een andere methode gebruikt. Schrijf je in voor deze masterclass en ga naar huis met een opzet voor je volgende PTA.

Hoe gaat Theorie uit Experimenten om met actualiteit in de alledaagse gang van zaken in de klas? Bijvoorbeeld wat betreft de energietransitie en de stikstofproblematiek? Dat laten we je ervaren in deze masterclass.

Hoe laat je je lesmateriaal aansluiten bij de actualiteit en bij de leefwereld van je leerlingen? Hoe kun je leerlingen betrekken en vragen laten stellen bij de lesinhoud? Hoe zorg je ervoor dat leerlingen gemotiveerd blijven en regie nemen over het eigen leerproces?

Perspectiefgericht onderwijs bestaat uit twintig perspectieven die het gehele curriculum voor scheikunde omvatten, ontwikkeld door het ICLON en de Universiteit Leiden. Na een korte introductie gaan deelnemers hiermee zelf aan de slag. Hierbij worden onder andere de eigen perspectieven op de scheikunde verkend en ook die van anderen. Vervolgens wordt er dieper ingegaan op het scheikundig perspectief en de didactische mogelijkheden van perspectiefgericht onderwijs.

Tijdens deze masterclass worden handvatten, theorie en praktische oefeningen gegeven die direct toepasbaar zijn in de praktijk en antwoord geven op bovenstaande vragen.

Chemische Feitelijkheden, de ‘encyclopedie van de chemie’, is toe aan vernieuwing. Met een aantal docenten hebben we van de zomer een voorlopig plan gemaakt en dat leggen we nu graag voor aan een grotere groep docenten om te zien of het huidige idee voldoet aan een bredere behoefte. We willen graag een product maken dat aansluit bij de praktijk van docenten en daar hebben we jullie ideeën voor nodig!

Systeemdenken is een cruciale competentie voor het analyseren van mondiale, vaak complexe problemen die niet kunnen worden opgelost met de traditionele benadering van ‘om te zien hoe dingen werken, halen we ze uit elkaar’.

Conceptueel modelleren is een specifieke wetenschappelijke methode waarbij modellen worden geconstrueerd om experimenten te ontwerpen. In de opleiding Scheikundige Technologie (Chemical Science & Engineering) aan de UT hebben we onderzocht hoe dit een praktisch hulpmiddel kan zijn om systeemdenken te introduceren bij studenten.

In deze masterclass leggen we uit wat we gedaan hebben in ons eerstejaarsonderwijs en hoe, en welke resultaten we daarmee hebben behaald, in lijn met onze leerdoelen. Studenten die hebben leren systeemdenken zijn beter voorbereid om aan de huidige verwachtingen en uitdagingen van de samenleving te voldoen.

Ieder jaar worden bijna 10 miljoen autobanden ingezameld in Nederland. Het rubber van deze banden wordt vooral gebruikt als korrels op voetbalvelden. Dat is een probleem want veel rubbersoorten zijn schaars en kostbaar. Voor de toekomst is het belangrijk dat dit rubber opnieuw gebruikt kan worden voor bijvoorbeeld nieuwe banden. Universiteiten en het bedrijfsleven hebben hiervoor nieuwe chemische methodes ontwikkeld. Maar voordat de 10 miljoen banden via deze methodes gerecycled worden, zijn er nog lastige uitdagingen in de praktijk.

Tijdens het eerste deel van deze masterclass laat ik zien waarom het zo lastig is om autobanden te recyclen. Waarna we in gesprek gaan over waarom chemie belangrijk is voor de toekomst van recycling en wat er naast de chemie nog meer belangrijk is. In het tweede deel laat ik zien hoe we met hulpmiddelen als Virtual Reality, Lego en skelters op een creatieve manier kinderen kunnen informeren. En gaan we in gesprek hoe je dit onderwerp kunt bespreken in de klas.

In deze masterclass laat ik zien hoe ik colorimetrie behandel in de les. We zien met onze eigen ogen hoe lichtintensiteiten afhankelijk zijn van de weglengte, de concentratie en de golflengte, alsof we zelf een colorimeter zijn. Onze ogen zijn de lichtsensor. Met een beetje wiskunde kunnen we uit de waargenomen lichtintensiteiten de extinctie afleiden. Het resultaat is een formule die zonder verdere uitleg in bijna elk leerboek staat en de wet van Lambert Beer wordt genoemd. Maar deze wet klopt niet en dus benoem ik hem ook niet in de les! We nemen een kijkje in de geschiedenis van de colorimetrie. Van de eerste visuele colorimeters tot de nieuwste digitale supersensor. We gaan uitvoerig kijken hoe de verschillende colorimeters precies werken. Tot slot laat ik zien waarom de wet van Lambert Beer niet klopt en beter uit de leerboeken kan worden geschrapt.

De methode POLARIS biedt per paragraaf een uitlegvideo en interactieve presentatie die jou werk uit handen nemen. Je houdt dus elke dag meer energie over voor het overbrengen van de liefde voor jouw vak op leerlingen. POLARIS is overzichtelijk, kernachtig en doelgericht én geeft jou alle ruimte om jouw eigen accenten te leggen. De havo-lijn is nu compleet, de vwo-lijn vanaf volgend schooljaar. Dan verschijnt ook het materiaal voor NaSk2 leerjaar 3.

Uniek aan POLARIS:

• Focus op concepten, die compact en helder worden uitgelegd.
• Per paragraaf een leerdoel met leerdoelencheck.
• Volledig RTTI-gecertificeerd (leerdoelen, opdrachten en toetsen).
• Per paragraaf een uitlegvideo over de kernconcepten, ook geschikt voor leren thuis.
• Per paragraaf een presentatie om jouw les te verrijken.
• Voor 5 havo en 6 vwo/gym een apart boek met de examenstof en toetsvoorbereidingen van de voorexamenklas(sen).
• Gratis online docentenmateriaal met uitwerkingen, practica presentaties en toetsen.
• Ook Engelstalige editie voor leerjaar 3.

Op boomvoortgezetonderwijs.nl vindt je het complete overzicht van alle beschikbare titels. Per titel kun je online door een voorbeeldhoofdstuk bladeren.

Het DNA, verkregen uit een enkele haar achtergelaten op een plaats delict, kan worden gebruikt om een crimineel te identificeren. In dit experiment wordt gesimuleerd DNA van een plaats delict gebruikt en vergeleken met dat van twee verdachten.

• Introductie van de biotechnologie van restrictie-enzymdigestie, PCR en elektroforese
• Voer agarose-gelelektroforese uit om kleurstofmoleculen van verschillende grootte te scheiden

Tijdens deze masterclass komen drie thema’s aan bod.

(1) Verschuivende grenzen: welke veranderingen onderging de scheikunde in de loop der eeuwen? Van een kunst om stoffen te scheiden en weer tot producten samen te voegen, naar een wetenschap die de samenstelling van stoffen en verloop van chemische reacties onderzoekt. Daarbij verschoven de grenzen tussen scheikunde en de natuurkunde.

(2) Groei aan de grenzen: grote theoretische ontwikkelingen in de chemie vonden plaats tussen 1840 en 1940: definiëring van de begrippen atoom en molecuul, de chemische structuurtheorie, het periodiek systeem, thermodynamica en kinetiek, het kwantumchemisch molecuulmodel, e.d. Dit leidt tot een beeld dat de theoretische kern van de chemie eigenlijk “af” is en niet meer groeit.

(3) Filosofische, normatieve en praktische grenzen: zijn er principiële kentheoretische en ethische grenzen? Denk daarbij aan afwijkingen van de tweede hoofdwet, astrochemische processen met reactietijden in de orde van eeuwen, maar ook aan de rol.

Tijdens deze masterclass neem ik je mee in de belevingswereld van jongeren. Aan een jongerenpanel is gevraagd hoe zij tegen waterstof en groene chemie aankijken en hoe dit transitiethema op een aansprekende manier onderdeel kan zijn van het onderwijs. We laten jongeren aan het woord, delen de uitkomsten van het onderzoek en gaan in op onze ‘toolkit’ met een beeldbank en verhalen waarin de thematiek van waterstof voor jongeren aantrekkelijk worden gepresenteerd. Laat je inspireren en ga met waterstof en groene chemie aan de slag!

Burgerschapsvorming wordt gezien, door sommigen, als basisvaardigheid. Gevolg: her en der paniek in de tent, een roep om professionalisering en een stokpaardjesparade.

In deze masterclass wordt gepresenteerd dat kritische burgerschapsvorming prima kan door bestaande vakinhoud te gebruiken. Met leerlingen kun je kritische verantwoordelijkheid oefenen door het gebruik van diverse perspectieven: vak, persoon & samenleving. Specifieker wordt een voorbeeld gepresenteerd dat is uitgeprobeerd in het vmbo. Docenten stimuleerden hier kritische meningsvorming door het gebruik van bèta-vakinhoud en Socio-scientific issues (controversiële maatschappelijke vraagstukken).

Daan van Riet presenteert de opzet, materiaal en bevindingen van dit onderzoeksproject. Hogeschool Utrecht (lectoraat curriculumvraagstukken funderend onderwijs), C3, Stichting Bio-Wetenschappen en Maatschappij en de KNCV werkten samen met docenten uit de onderwijspraktijk.

Het gebruik van implantaten neemt wereldwijd sterk toe door de vergrijzing van de wereldbevolking en omdat ouderen zolang mogelijk actief willen blijven. Implantaten (katheters, heupprothesen, pacemakers, etc.) verhogen inderdaad het levensgeluk van mensen. Echter, de kans op infecties is hierbij groot. Patiënten kunnen ernstig ziek worden en zelfs overlijden. Er bestaat hiervoor nog geen oplossing. Aan de universiteit van Groningen hebben we een antibacteriële coating ontwikkeld voor implantaten die we, via een startup, op de markt gaan brengen.

Biomedische coatings zijn interessant vanwege de combinatie van medische, (bio)chemische en technologische aspecten. Tijdens deze masterclass gaan we in op een unieke organische synthese voor het bereiden van (AB2) monomeren en de overeenkomstige vertakte polymeren (polymeerchemie) en het aanbrengen van corresponderende coatings op metalen en rubbers (hechting). De antibacteriële werking wordt uitgebreid gedemonstreerd met diverse technieken.

IJskristallen: ze zien er prachtig uit, maar kunnen ook schadelijke gevolgen hebben in de wereld om ons heen. Denk bijvoorbeeld aan verminderde kwaliteit van voedsel na het bewaren in de vriezer, ijsvorming op voertuigen of de bevriezing van landbouwgewassen. In de natuur vinden we inspiratie om deze problemen op te lossen: organismen die onder het vriespunt moeten overleven maken namelijk ijsbindende eiwitten die de grootte en vorm van ijskristallen beïnvloeden. Hoe werken deze fascinerende eiwitten precies? En hoe kunnen ze inspiratie bieden voor nieuwe ijsbinders die nauwkeurig zijn afgestemd om vriesschade op allerlei plaatsen in onze maatschappij te voorkomen?

In dit nieuwe GLOBE onderzoeksproject onderzoeken leerlingen de luchtkwaliteit in hun eigen omgeving. Ze doen dit met Palmes-buisjes (diffusiebuisjes). De resultaten worden gebruikt door Bas Mijling van het KNMI om inzicht te krijgen in de lokale luchtkwaliteit door Nederland en om de inzichten van het satellietinstrument TROPOMI te verbeteren. Tijdens de masterclass vertellen we meer over de achtergrond van het project en het lesmateriaal.

Verduurzamen is een complexe puzzel voor bedrijven. Belangen worden tegen elkaar afgewogen en vernieuwing gebeurt (helaas) niet van de ene op de andere dag. Om deze complexiteit voor leerlingen inzichtelijk te maken heeft C3 de les ‘De duurzame fabriek’ ontwikkeld. Leerlingen zetten online een eigen verffabriek op en ontdekken spelenderwijs wat de nieuwste ontwikkelingen in duurzaamheid zijn. Welke keuzes maken ze en wat zijn de consequenties van de keuzes? In deze masterclass ervaar je de les en het bijbehorende online spel. De les is geschikt voor de onderbouw als introductie op duurzame ontwikkelingen in de maakindustrie.

In deze masterclass neemt ICT-coördinator en scheikundedocent Jan-Willem Hogeweg ons mee in zijn ervaring met het inzetten van digitaal toetsen en activerende werkvormen in zijn les. Hij behandelt vraagstukken zoals:

• Hoe zorg je voor actieve gemotiveerde leerlingen?
• Wat zijn de voordelen van peer feedback en hoe kun je dat inzetten?
• Hoe zorg je, ondanks de werkdruk, voor een gepersonaliseerde benadering, afgestemd op waar jouw leerlingen staan?
• Welke tools zijn er om gepersonaliseerde leerdoelgerichte inzichten te krijgen in jouw klas?

Met voorbeelden uit de praktijk wil hij inspireren en vooral het vertrouwen geven dat het kan! Voor een interactieve workshop is het aanbevolen om je laptop mee te nemen.

Van de waswerking van zeep tot het ontstaan van roest, en van oplaadbare batterijen tot de bouw van eiwitten. Weet jij hoe het zit?

Daag jezelf en je collega’s uit tijdens deze interactieve scheikundequiz voor docenten. Win een “I love teaching” t-shirt en een jaar lang gratis toegang tot Learnbeat.

Redacteur bètavakken Anne Beltman van Chemie in Onderzoek in Learnbeat neemt je mee in de wereld van het digitale scheikundeonderwijs en test jouw kennis in deze digitale scheikundequiz in Learnbeat.

Hoe maak je jouw scheikundelessen interessant, inspirerend en spannend voor iedere leerling? Sisters in Science, drie wetenschappers, delen praktische en direct toepasbare tips tijdens deze masterclass. Scheikunde gaat immers verder dan enkel het kloppend maken van reactievergelijkingen en het berekenen van mol. Scheikunde is overal om ons heen. Maar hoe breng je dit mooie vak goed over op je leerlingen?

In deze inspiratiesessie ga je gezamenlijk op zoek naar de mogelijkheden om scheikunde nog aantrekkelijker te maken en de interesse van jouw leerlingen te wekken. Maar tegelijkertijd ook inclusiever te maken voor iedereen. We hopen je te mogen ontvangen en te inspireren tijdens deze masterclass.

Deze masterclass is onderdeel van de samenwerking van Sisters in Science en Noordhoff. Samen maken we scheikunde leuker én relevanter voor jouw leerlingen. Je leest er meer over op noordhoff.nl/sistersinscience

Veel alledaagse producten worden gemaakt van koolstof uit fossiele bronnen. Om verdere klimaatverandering te voorkomen, moeten we niet alleen overstappen op duurzame energie, maar ook onze producten op een andere manier maken. Studies tonen aan dat recycling en duurzaam bio-based productie via landbouw onvoldoende in onze koolstofbehoefte kunnen voorzien. Daarom moeten we concepten en technologieën ontwikkelen waarmee we ook uit CO₂ en CO producten kunnen maken. Hoe zien de toekomstige producten en processen van de chemie eruit? Welke kennis en onderzoek is daarvoor nog nodig? Hoe kunnen leerlingen van nu het verschil maken voor de toekomst?

Esther Thole, hoofdredacteur van chemisch vakblad C2W | Mens & Molecule, geeft een inkijkje in de werkwijze van de wetenschapsjournalist en geeft tips over hoe je snel de essentie van een wetenschappelijke publicatie naar boven haalt op zo’n manier dat je je leerlingen niet onderweg verliest. Vier zinnen zijn genoeg. Hoe je dat doet, leer je in deze masterclass.

Het grootste deel van de astrochemie vindt plaats in omstandigheden die heel anders zijn dan op aarde. Het is een wonder dat er überhaupt chemische reacties plaatsvinden als je bedenkt dat een gemiddeld molecuul maar één keer per maand een ander molecuul tegenkomt. De druk en temperatuur zijn in het grootste deel van het heelal namelijk heel erg laag. Door deze omstandigheden vinden we hele interessante chemie die de aardse regels totaal niet lijkt te volgen, en die heel exotische verbindingen oplevert.

In deze masterclass neemt Annemieke Petrignani, onderzoeker aan de UvA, je mee in de wondere wereld van de astrochemie. Daarnaast krijg je ook suggesties voor hoe je astrochemie in je lessen kunt gebruiken.

In deze masterclass sta ik in het eerste gedeelte stil bij mijn chemiehistorisch proefschrift Research between Science, Society and Politics: The History and Scientific Development of Green Chemistry (Delft: Eburon, 2023) dat ik op 9 februari van dit jaar heb verdedigd aan de Universiteit van Maastricht. Dit proefschrift, waarin ik de opkomst en het wetenschappelijk karakter van groene chemie beschrijf, is in feite een vervolg op een eerder (open access) artikel dat ik heb gepubliceerd in Foundations of Chemistry.

In het tweede gedeelte sta ik stil bij het nut van mijn proefschrift voor ons/het chemieonderwijs. In feite ben ik namelijk gewoon docent op een middelbare school en is mijn proefschrift een uit de klauwen gelopen hobby als buitenpromovendus. Niettemin meen ik dat we, op basis van mijn proefschrift, lessen kunnen leren om ons chemieonderwijs te verbeteren ten behoeve van het publieke belang. De (chemische) natuurwetenschap is immers niet geïsoleerd van de samenleving en dat heeft impact. Hoe bereiden we onze leerlingen hierop voor?

Tijdens deze werkgroep laten we je zien hoe je jouw eigen scheikunde spel kunt bouwen in de klas. Dus neem je ideeën en creativiteit mee en ga naar huis met een eigen gebouwd spel.

Bij biologie is er inmiddels een heel scala aan uitbeeldpractica ontwikkeld. We beelden daarbij processen uit die zich buiten de leefwereld van leerlingen bevinden: zoals moleculaire processen als fotosynthese en verbranding. Bij een uitbeeldpracticum zijn de leerlingen zelf deelnemers in het proces. De materialen zijn altijd simpel: fiches, Lego, paperclips, dat soort dingen. Doordat leerlingen zelf met het proces bezig zijn, worden ze gedwongen om hun kennis letterlijk op tafel te leggen. Voor jou als docent is dat ook fijn: Je ziet waar de misconcepten zitten en wat al heel goed gaat, in één oogopslag.

Een aantal van die uitbeeldpractica bevinden zich op de grens van scheikunde en biologie. We gaan samen aan de slag met Lego om zelf aan zo’n uitbeeldpracticum te proeven. We kijken kort naar de principes van uitbeelddidactiek en daarna onderzoeken we de opties hoe het het beste bij scheikunde tot zijn recht kan komen.

De Internationale Chemie Olymiade (IChO) is opgericht in 1968 en Nederland doet sinds 1980 hieraan mee. Jaarlijks organiseert de Stichting Scheikundeolympiade Nederland een toets-, trainings- en selectieprogramma (NSO) op nationaal niveau en regelt de uitzending naar de IChO. De eerste ronde van de NSO sluit aan bij de examenstof van het vwo. Omdat de opgaven net iets moeilijker zijn, is het ook ideaal materiaal voor de leerling die wat meer aan kan. In de praktijk doen voornamelijk leerlingen vwo 5 en 6 en havo 5 mee. Er zijn ook deelnemers uit vwo 4.

Scheikunde speelt (naast biologie en natuurkunde) ook een rol bij de IJSO (International Junior Science Olympiad) en bij de EOES (European Olympiad of Experimental Science). De IJSO is voornamelijk voor 3e klassers (leerlingen die op 31 december van het schooljaar jonger zijn dan 16 jaar) en de EOES voor 4e, 5e en 6e klassers ( leerlingen die op 31 december van het schooljaar jonger zijn dan 17 jaar). Deelname voor scholen en leerlingen.

De plastic problematiek is bij iedereen bekend. Sinds 1 juli mogen zelfs plastic bakjes niet meer gratis worden weggegeven bij de snackbar. Samen gaan we aan de slag om te onderzoeken wie de beste snackbak met bioplastic maakt. Een praktische werkgroep gericht op de mavo en havo onderbouw.

“Ik heb een plaats gezocht waar niemand me zag, heb vuur gemaakt, de smeltpot erop gezet, hem een half uur lang gloeiend heet gemaakt en toen laten afkoelen. Ik heb hem gebroken en daar was het, het schijfje glanzend, zwaar metaal, dat je met je nagel kunt inkrassen, dat je hart verruimt en de moeheid uit je benen doet verdwijnen…” De Italiaanse auteur en chemicus Primo Levi heeft het hier in zijn verhalenbundel ‘Het Periodiek Systeem’ over het element lood.

In de literatuur, het theater, de film en natuurlijk de muziek; de link tussen scheikunde en cultuur is op veel plekken aanwezig vaak zonder dat we het ons realiseren. Hoe vertel je een boeiend verhaal over wetenschap zonder dat het saai wordt?

In deze werkgroep gaan we aan de slag met verhalen over scheikunde. Wat zijn kenmerken van een goed verhaal? Welke goede voorbeelden zijn er en hoe kun je dit in je onderwijs inzetten? Na afloop van deze werkgroep heb je voldoende inspiratie om er volgende week mee aan de slag te gaan.

In deze werkgroep praten we je bij over de actualisatie van het examenprogramma scheikunde voor het vmbo, havo en vwo. We zullen de stand van zaken presenteren: hoe zien we die samenhang? Wordt nu alles anders of toch niet? Hoe denken we over de realisatie van al die eisen?

In deze werkgroep gaan we met elkaar in discussie aan de hand van raamwerken, doelzinnen en waar ’t om gaat. En hoe zien jullie de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van de wetenschap. We zijn erg benieuwd naar jullie reacties!

In deze bijeenkomst nemen we een diepe duik in de vakdidactiek van chemische evenwichten. Dit is vaak een lastig onderwerp voor leerlingen. We gaan kijken welke misconcepties en begripsproblemen er zijn en hoe je die kunt aanpakken. En we gaan aan de slag met tips voor hoe je lessen over evenwichten beter kunt vormgeven. Aan het einde van de bijeenkomst heb je lesmateriaal dat je direct in je lessen kunt gebruiken. En je krijgt toegang tot een collectie lesmateriaal en documentatie.

De draagkracht van de aarde wordt overschreden. We bevinden ons in een supercomplexe crisis, waarvan de oplossing, ondanks de nodige inspanningen, bij lange na niet in zicht is. Dat is geen prettige realiteit om je in te verdiepen, maar we kunnen er niet omheen. De chemie heeft een belangrijke rol gespeeld in het veroorzaken van milieuproblemen en kan ook een belangrijke rol spelen in het oplossen ervan.

Met leerlingen in gesprek gaan hierover moet in deze tijd onherroepelijk onderdeel zijn van de scheikundeles. Aan de hand van de ervaringscirkel en het werk van Joanna Macy gaan we aan de slag met de betekenis van ervaringen en gevoelens en het ontwikkelen van motivatie om bij te dragen aan een duurzame wereld. Door dit eerst bij jezelf te onderzoeken durf je straks ook met leerlingen het gesprek aan te gaan. Je maakt kennis met werkvormen die je in staat stellen de psychologische inzichten toe te passen in je eigen lespraktijk, zonder de scheikunde uit het oog te verliezen.

Wat zijn de belangrijkste kenmerken van ontwerpen binnen de scheikundelessen? Hoe kun je dit binnen de lessen vormgeven op een manier dat het aansluit bij jouw programma of bij jouw klas en hoe kan dit als werkvorm worden gebruikt? Na afloop van deze sessie is het de bedoeling dat je handvatten hebt om het ontwerpen in de klas meer body te geven en geïnspireerd bent om ideeën te concretiseren en te delen met collega’s.

Leg uit…

Verklaar…

Vragen die op deze wijze beginnen, worden door leerlingen vaak moeilijk gevonden. Als docenten zien wij hierop regelmatig onvolledige antwoorden verschijnen. Vijf jaar geleden presenteerden Leontine de Graaf en Talitha Visser op Woudschoten hun onderzoek naar het belang van taal in de (scheikunde)les. Specifiek werd aandacht besteed aan het goed analyseren van de vraag en vervolgens het correct formuleren van een antwoord door de leerling. Geweldige bijvangst is dat je als docent ook kritischer gaat kijken naar de formulering van de (zelfgemaakte!) vraag. Bij ons op school zijn wij verder gegaan met deze methode en steeds meer secties sluiten aan. We zien dat de resultaten van de leerlingen echt verbeterd zijn. Dus daarom dit jaar deze strategie van Talitha en Leontine op herhaling, met onze ervaringen erbij. Neem een eigen toets en antwoordmodel mee naar de werkgroep!

De kerndoelen voor het basisonderwijs en de onderbouw vo worden geactualiseerd. Het kerndoelenteam is intussen gestart. De kerndoelen bestaan sinds 2006 en zijn sinds die tijd niet meer inhoudelijk vernieuwd. Genoeg te doen dus, zou je zeggen. Maar wat dan? En waarom is er eigenlijk een kerndoelenteam aan de slag?

In deze werkgroep praten we je bij over de actualisatie van de kerndoelen mens en natuur. Het kerndoelenteam is druk bezig in een sneltreinvaart. We presenteren de eerste ideeën. Wat is precies de essentie van het leergebied mens en natuur? Waartoe dient dat leergebied? In deze werkgroep gaan we met elkaar in discussie aan de hand van prikkelende stellingen. We zijn erg benieuwd naar je ideeën!

Duurzaamheid is een zeer actueel thema in onze maatschappij. Ook in het chemiecurriculum is er aandacht voor duurzaamheid. Eén van de instrumenten om meer greep te krijgen op duurzaamheid is de methodiek levenscyclusanalyse (LCA). Er bestaat (echter) weinig lesmateriaal waarin leerlingen zelf een levenscyclusanalyse uitvoeren.

In deze werkgroep maak je kennis met een lesbrief voor 5VWO waarin leerlingen een LCA uitvoeren van een aantal energieopslagsystemen. De lesbrief start met het opfrissen van de basiskennis elektrochemie en leerlingen maken zelf een accu. Vervolgens wordt ingezoomd op meerdere chemische systemen voor energieopslag en voeren leerlingen een LCA-onderzoek uit. In de werkgroep gaan we de centrale activiteiten zelf uitvoeren om een goed beeld te krijgen van de opbouw en inhoud van de lesbrief. Dat brengt ons vervolgens tot een gesprek over de leeropbrengsten en praktische uitvoerbaarheid van de lesbrief. Is dit een mogelijke invulling van duurzaamheid in chemieonderwijs?

Water is een stof waarin onmisbaarheid, problemen en oplossingen samenkomen. Zonder water geen leven. In water spelen zich talloze chemische reacties af. En water op en onder het aardoppervlak speelt een hoofdrol als het gaat om klimaat en leefomgeving. Denk daarbij aan vervuiling (PFAS, stikstofverbindingen, zware metalen) of verzilting van grondwater door verdroging of zeespiegelstijging.

Hoe water zich in het landschap gedraagt of welke risico’s van overstroming of verdroging er zijn, is lang niet altijd inzichtelijk. Met Wetropolis is een benadering ontwikkeld die gebruik maakt van (zelf te maken) fysieke modellen waarmee het gedrag van water in het landschap en in de bodem zichtbaar en tastbaar wordt. Zelf maken van een model van het landschap of de ondergrond in de eigen woonomgeving zorgt voor betrokkenheid, gesprek en begrip. In deze werkgroep leer je hoe deze fysieke modellen gemaakt en gebruikt kunnen worden.